Stal szybkotnąca, zwana też stalą narzędziową od jednego z najważniejszych obszarów zastosowania, jest dość drogim, wysoce specyficznym materiałem. Jej produkcja jest kosztowna, dlatego duże znaczenie ma także recykling.
Dlaczego stal szybkotnąca jest droga?
Stal szybkotnąca powstaje w bardzo precyzyjnym procesie technologicznym. Już samo to pozwala przewidywać, że koszt produkcji będzie drogi, ale to nie wszystko. Przede wszystkim zaś uzyskanie stopu o odpowiednim składzie wymaga zastosowania czasem dość nietypowych surowców. Owszem, dopuszcza się pewne odchylenia od wzorcowego składu, jednak są one tak niewielkie, że praktycznie należy założyć, że stal narzędziowa w określonym podtypie zawsze ma taki sam skład surowcowy.
Skoro tak, to logiczne jest, że poza wytopem z rud, bardzo dobrym źródłem stali szybkotnącej będzie recykling. Cena złomu stali narzędziowej jest relatywnie wysoka, a biorąc pod uwagę, że przemysł zużywa jej duże ilości, jest to obecnie ten kanał pozyskiwania surowca, na który kładzie się największy nacisk.
Do czego wykorzystywana jest stal szybkotnąca?
Stal szybkotnąca (HSS) jest często opisywana jako stal narzędziowa. Owszem, jest praktycznie niezbędna do produkcji wierteł czy tarcz tnących, jednak w praktyce ze względu na cenę nie wykonuje się z niej całych narzędzi, a jedynie ich krawędzie robocze. Narzędzia to jednak tylko jeden z obszarów zastosowania HSS.
W zależności od składu stopu – jest ich kilka rodzajów różniących się składem, a zatem również właściwościami – stale narzędziowe znajdują zastosowanie także do produkcji łożysk, elementów sprężynujących, a także niektórych form. Wykonuje się z niej również na przykład wałki rozrządu, niektóre koła zębate, szczególnie te, które są przeznaczone do pracy pod dużym obciążeniem lub z dużym momentem obrotowym, a także elementy konstrukcyjne.
Najczęściej stal narzędziową kojarzy się z elementami ruchomymi, jednak jest ona także, choć w ograniczonym zakresie, stosowana w przemyśle lotniczym i kosmicznym, a nawet do produkcji niektórych narzędzi chirurgicznych czy igieł, gdzie jej największą zaletą jest wysoka twardość połączona jednak z elastycznością na tyle wysoką, żeby zapobiegało to pękaniu zmęczeniowemu.
Z każdym rokiem zresztą lista zastosowań stali HSS się wydłuża, a określenie „stal narzędziowa” staje się już coraz słabiej dopasowane. Choć niektóre podtypy stali szybkotnącej faktycznie wykorzystuje się do produkcji narzędzi, to już wiele innych typów pokrewnych stopów znajduje zastosowanie w bardzo różnych dziedzinach. To zresztą tylko podkreśla, jak bardzo ważny jest recykling materiałów jako jedyny sposób na zapewnienie akceptowalnych cen przy tak szybko rosnącym zapotrzebowaniu.