Z roku na rok przybywa spraw związanych z odpowiedzialnością lekarzy. Mowa tu nie tylko o procesach cywilnych o odszkodowanie i zadośćuczynienia, ale także o postępowaniach karnych. Te są nawet bardziej istotne dla samych zainteresowanych, ponieważ w przypadku roszczeń cywilnych pozwanym jest najczęściej i tak zakład ubezpieczeń. Zagadnienie jakim jest odpowiedzialność karna lekarza nabiera zatem na znaczeniu. Prawo karne charakteryzuje się bowiem indywidualizacją i dotyczy osoby bezpośrednio odpowiedzialnej. Wzrost liczby zawiadomień do prokuratury i toczących się spraw związany jest nie tylko z większą świadomością prawną społeczeństwa, ale także z coraz bardziej roszczeniowym podejściem pacjentów. Jeżeli dany zabieg się nie powiedzie, musi się znaleźć winny. Ma to również związek z psychologiczną potrzebą poszukiwania osoby odpowiedzialnej.
Odpowiedzialność karna za błąd medyczny
Pod pojęciem odpowiedzialności karnej za błąd medyczny będziemy rozumieli przede wszystkim przestępstwa nieumyślne, takie jak: nieumyślne spowodowanie śmierci (art. 155 k.k.), spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 156 k.k.), spowodowanie średniego lub lekkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 157 k.k.) oraz narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 160 k.k.). Do popełnienia wyżej wymienionych czynów zabronionych dochodzi najczęściej poprzez niezachowanie określonych norm postępowania. Z katalogu błędów medycznych co do zasady są wyłączone przestępstwa umyślne. Jeżeli bowiem ktoś świadomie pozbawia drugą osobę życia lub zdrowia, będzie odpowiadał odpowiednie za zabójstwo lub spowodowanie uszczerbku na zdrowiu.
Postępowanie związane z odpowiedzialnością karną za błąd medyczny skupia się głównie na ocenie postępowania lekarza w danej sytuacji. Jego działania są zestawiane z „modelowym dobrym lekarzem”. Innymi słowy poszukiwana jest odpowiedź na pytanie, czy w aktualnym stanie wiedzy medycznej na moment czynu, ten „modelowy dobry lekarz” podjąłby taką samą decyzję czy też zrobiłby coś inaczej. Oczywiście są tu oceniane takie zachowania jak prawidłowe, zgodne z procedurami przeprowadzenie zabiegu, ale nie tylko. Często podjęcie decyzji o poddaniu kogoś hospitalizacji czy też zleceniu dodatkowych badań może być czymś, co legło u podstaw błędu medycznego. Idąc dalej tym tropem, oceniana może być także prawidłowa diagnostyka na podstawie dostępnych w danym momencie wyników badań. Spektrum przypadków, w których lekarzowi może być postawiony zarzut, jest niezwykle szerokie.
Oczywiście w tym miejscu pojawia się pytanie o to, na jakiej podstawie prokurator może ocenić to czy lekarz postępował właściwie, czy też nie. Nie ma on przecież odpowiedniej do tego wiedzy z zakresu medycyny. Dlatego też kluczowym dowodem w postepowaniu karnym będzie opinia biegłych, którzy oceniać będą prawidłowość postępowania medyka. Przygotowywana opinia nie jest jednak zawieszona w próżni. Opiera się ona o sporządzoną dokumentacją medyczną, a także np. o zeznania świadków. Ten ostatni przypadek może mieć miejsce wówczas, gdy świadkowie (w tym ewentualny pokrzywdzony) twierdzą, że pacjent posiadał inne lub dodatkowe objawy, nieobjęte dokumentacją medyczną. Tutaj oczywiście pojawia się problematyka oceny wiarygodności takich zeznań w zestawieniu z dokumentami oraz wyjaśnieniami samego lekarza.
Bezzasadne oskarżenie lekarza
Poza przypadkami, gdzie mogło powstać uzasadnione podejrzenie, że doszło do popełniania przestępstwa, bywa jednak i tak, że zarzuty podnoszone są – eufemistycznie mówiąc – „na wyrost” i nie mają żadnego potwierdzenia w rzeczywistości. Czy prawa lekarza są wówczas w jakikolwiek sposób chronione? Oczywiście, że tak. Świadome fałszywe zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa, jak również składanie fałszywych zeznań jest karalne samo w sobie. Dodatkowo, jeżeli wysuwane oskarżenia poniżają lekarza w opinii publicznej lub podważają zaufanie do niego (tak potrzebne przy wykonywaniu tego zawodu) do rozważenia może być odpowiedzialność za zniesławienie. Przestępstwo to jest ścigane z oskarżenia prywatnego i konieczne jest wniesienie w tym zakresie prywatnego aktu oskarżenia. W końcu pozostaje także droga cywilna i stosowne powództwo o ochronę dóbr osobistych. W pewnych wypadkach może być ono wartą rozważenia alternatywą w stosunku do prywatnego aktu oskarżenia, głównie z uwagi na istniejące roszczenia prowadzące do usunięcia skutków naruszenia dóbr osobistych, jak np. zamieszczenie stosownego oświadczenia w prasie.
Adwokat dla lekarza
Obrona lekarza w postępowaniu karnym musi zakładać przygotowanie się na wieloetapowy proces. Jako niezbędne jawi się zatem odpowiednie przygotowanie strategii procesowej już na samym początku. Kluczowe będzie podważanie wiarygodności dowodów oskarżenia, a także doszukiwanie się wadliwości w procesie ich przeprowadzania. Opinia biegłych, którzy oceniali działania lekarza, może być rzecz jasna kwestionowana.
Praktyka pokazuje, że obrona w sprawach błędów medycznych nie należy do łatwych, jednakże przy odpowiedniej współpracy może zakończyć się sukcesem. Kluczowe jest tu zaufanie na linii klient-adwokat, jak również podjęcie niezbędnych działań, przygotowujących do procesu.
Autor: dr Aleksandra Rychlewska-Hotel
Patron merytoryczny artykułu jest:
Adwokat Prawo Karne • kancelaria Kraków
Adres: Rynek Dębnicki 6/3a, 30-319 Kraków
Telefon: 12 307 21 26