Badanie zjawiska sprzedaży alkoholu osobom niepełnoletnim zostało przeprowadzone na terenie Piekar Śląskich w 36 punktach sprzedaży alkoholu (supermarketach, sklepach spożywczych, lokalach gastronomicznych, stacjach paliw) w okresie od 23 do 25 listopada 2022 r. Wykonano je metodą tzw. "tajemniczego klienta”. Wyniki tych badań nie są optymistyczne.
Czym jest badanie "tajemniczy klient"?
Badanie typu „tajemniczy klient” jest techniką obserwacji niejawnej, w trakcie której wykonawca wciela się w rolę potencjalnego klienta – w tym wypadku młodego audytora. Sposób ten pozwala na ocenę punktów sprzedażowych pod kątem dostępności alkoholu dla osób nieletnich. Napoje alkoholowe są jedną z najbardziej powszechnych substancji psychoaktywnych wśród młodzieży w Polsce. Próby picia alkoholu ma za sobą ponad 90% młodzieży szkolnej, zaś większość nastolatków ocenia dostępność alkoholu jako łatwą i przyznaje się do próby zakupu alkoholu. Odmową sprzedaży napojów wyskokowych, ze względu na młody wiek, kończy się zaledwie ok. 10% zakupów.
W naszym mieście dwuosobowy zespół, w okresie od 23 do 25 listopada 2022 r., odwiedzał punkty sprzedaży alkoholu, próbując dokonać kontrolowanego zakupu alkoholu przez osobę wyglądającą na małoletnią – choć faktycznie „tajemniczy klient” miał już ukończone 18 lat, dlatego, jako pełnoletni, nie łamał prawa, jednak jego wygląd i zachowanie budziły uzasadnione wątpliwości, jeżeli chodzi o wiek. Celem audytu nie był faktyczny zakup alkoholu, lecz sprawdzenie, czy sprzedawca sprzeda alkohol, mimo podejrzenia, że kupujący jest osobą nieletnią.
W 28 badanych punktach sprzedano alkohol osobie (“tajemniczemu klientowi”) wyglądającej na małoletnią. W trzech badanych punktach sprzedaży drugi audytor, który wyglądał na osobę pełnoletnią, zwracając uwagę sprzedawczyniom, że chcą sprzedać alkohol nieletniemu, został całkowicie zlekceważony. “Młody audytor” musiał sam zrezygnować z zakupu alkoholu. W pozostałych 25 przypadkach sprzedawca odstąpił od sprzedaży alkoholu osobie wyglądającej na nieletnią dopiero po “interwencji” dorosłego audytora, który zwrócił mu uwagę, że postępuje niezgodnie z prawem.
W punktach, w których przeprowadzono badanie, i w których zarazem chciano sprzedać alkohol, sprzedawcami były zarówno kobiety, jak i mężczyźni. Większość jednak stanowiły kobiety – było ich dwadzieścia pięć, a sprzedawców płci męskiej – trzech.
Spośród badanych punktów 8 sprzedawców zachowało się właściwie, od razu poprosiło „małoletniego” o okazanie dowodu osobistego, po czym, gdy osoba dokonująca zakupu go nie okazała, alkohol nie został sprzedany. We wszystkich tych sklepach sprzedającymi były kobiety. W podziękowaniu za właściwą postawę i przestrzeganie zasad niesprzedawania alkoholu osobom małoletnim, poniżej 18-go roku życia, publikujemy listę wzorowych punktów handlowych z terenu naszego miasta:
- Supermarket “BIEDRONKA” ul. Bytomska 54,
- Supermarket “BIEDRONKA” ul. Bytomska 69,
- Supermarket “LIDL” ul. Marii Skłodkowskiej-Curie 63A,
- Supermarket “POLOmarket” ul. Wyszyńskiego 15,
- Sklep spożywczy “ŻABKA” ul. Tarnogórska 46A,
- Sklep spożywczy “ŻABKA” ul. Bytomska 76,
- Sklep ogólnospożywczy ul. Długosza 80,
- UNDERGROUND pub&pizza ul. Łąkowa 2.
Polskie prawo zabrania sprzedaży alkoholu osobom nieletnim, jak również osobom, których zachowanie wskazuje, że znajdują się w stanie nietrzeźwości. W przypadku wątpliwości co do pełnoletności nabywcy, sprzedający lub podający alkohol uprawniony jest do żądania okazania dokumentu stwierdzającego wiek. Każdy właściciel, kierownik oraz ekspedientka w placówce handlowej, w której sprzedawany jest alkohol, musi postępować zgodnie z prawem i być szczególnie wyczulonym na klientów dokonujących zakupu tego typu towaru. Przepisy prawa przewidują kary za ich łamanie: od grzywny aż do zakazu prowadzenia działalności gospodarczej polegającej na sprzedaży lub podawaniu napojów alkoholowych.
Celem realizowanego badania było zwrócenie uwagi sprzedawców i świadków sprzedaży w sklepach na to, że dorosły wygląd nie oznacza pełnoletności upoważniającej do zakupu napojów alkoholowych. Realizatorem zadania publicznego pn. „Rozpowszechnianie zjawiska nieodpowiedzialnej sprzedaży alkoholu niepełnoletniej młodzieży w Piekarach Śląskich – diagnoza problemu oraz działania edukacyjno-interwencyjne służące jego ograniczeniu” było Ogólnopolskie Stowarzyszenie „RoPSAN – Rodzice Przeciwko Sprzedaży Alkoholu Nieletnim”. Zadanie jest zgodne z założeniami Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii Miasta Piekary Śląskie na lata 2022-2023.