100 lat temu wybuchło I powstanie śląskie. Wydarzenie to było – według historycznych opracowań - spontanicznym zrywem polskiej ludności, którego celem miało być przyłączenie Górnego Śląska do Polski. Upadło po 10 dniach, przygotowało jednak grunt do dwóch kolejnych powstań w następnych latach.
Powstanie rozpoczęło się w nocy z 16 na 17 sierpnia i trwało do 24 sierpnia 1919. Powstańcami niezadowolonymi z terroru i represji niemieckich dowodził Alfons Zgrzebniok. Powstanie objęło powiaty: katowicki, lubliniecki, pszczyński, rybnicki, tarnogórski oraz część raciborskiego.
Bezpośrednią przyczyną wybuchu powstania była masakra górników z kopalni "Mysłowice", którzy domagali się zaległych wypłat. Kiedy 15 sierpnia 1919 r. tłum wtargnął przez bramę, niemieckie wojsko otworzyło ogień. Zginęło wtedy siedmiu górników, dwie kobiety i trzynastoletni chłopiec.
Dzień po masakrze mieszkańcy śląskich miast zaczęli atakować posterunki - niemieckiej straży granicznej. Opanowali m.in. Tychy, Radzionków, Piekary i część Katowic, w tym dworzec kolejowy w Katowicach-Ligocie. Niemcom udało się wkrótce odbić te punkty.
Wobec przewagi wroga, 24 sierpnia dowódcy Powstania wstrzymali walki. 26 sierpnia z powodu braku pomocy ze strony państwa polskiego i koalicji, walka mieszkańców Śląska dobiegła końca. Powstańcy uciekli przed represjami na teren Polski.
Szacuje się, że w I Powstaniu Śląskim wzięło udział od 12 do 15 tys. Ślązaków, a w walkach zginęło 477 osób. Powołana pod naciskiem międzynarodowej opinii komisja ustaliła łączną liczbę 2500 poległych, rozstrzelanych i powieszonych Polaków. Po zakończeniu walk ponad 9 tys. powstańców schroniło się w Polsce. Razem z rodzinami i innymi zagrożonymi aresztowaniami osobami, liczba uchodźców przekroczyła 22 tys. osób.
Mimo brutalnego stłumienia zrywu powstańczego walka o połączenie z Polską nie ustała. Działania przyspieszyły ustalenie plebiscytu, ale też był to czas wzmożonego terroru bojówek niemieckich. Powstanie zwróciło także uwagę międzynarodowej społeczności na sprawę Śląska. Pod jej naciskiem Niemcy ogłosili amnestię dla uczestników powstania. Rok później, również w sierpniu, wybuchło II Powstanie Śląskie.
W 1920 roku wybuchło II Powstanie Śląskie, dzięki któremu nastąpiła likwidacja policji niemieckiej (tzw. Sipo), utworzono parytetyczną policję plebiscytową oraz wprowadzono szereg postulatów zmierzających do równouprawnienia Polaków z Niemcami. Plebiscyt odbył się 20 marca 1921 roku, jednak niesprawiedliwy podział Górnego Śląska zaproponowany przez delegatów pochodzących z Włoch i Anglii wywołał III Powstanie Śląskie, które wybuchło 3 maja 1921 roku. Dzięki tej akcji zbrojnej do Polski przyłączono ok. 1/3 terytorium spornego.
Walki I powstania śląskiego zostały upamiętnione w wielu miejscach, m.in. na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie napisem na jednej z tablic w okresie po 1989: "BYTOM 16 VIII 1919”.